---

จุลินทรีย์ ( microorganism ) เป็นคำคุ้นหูที่เราเจอได้บ่อยมากขึ้น ในการทำเกษตร ปลูกต้นไม้ แบบอินทรีย์ มีการนำจุลินทรีย์ในรูปแบบต่างๆ เข้ามามีส่วนช่วยในปรุงดิน ทำปุ๋ย บำรุงดิน หรือป้องกันโรคพืช เพื่อหลีกเลี่ยงการใช้สารเคมี ที่อาจจะทำให้เกิดโทษต่างๆ ตามมาในภายหลัง โดยจะส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิต สภาพแวดล้อม แเละธรรมชาติ ในระยะยาว

ซึ่งจุลินทรีย์ ที่นำมาใช้ในการเกษตร ได้มีการนำมาตรวจหา และทำการศึกษา ตัวที่สามารถช่วยให้เกิดประโยชน์ และในแง่การขยายเชื้อเพื่อเพิ่มปริมาณการทำจำนวน ด้วยต้นทุนที่ต่ำ ทำให้เกษตกร หรือผู้ที่เพาะเลี้ยงปลูกต้นไม้แบบครัวเรือน สามารถนำไปปรับใช้ได้ง่าย โดยใช้วัสดุธรรมชาติที่หาได้ง่าย มาเป็นวัตถุดิบในการผลิต

จุลินทรีย์ที่สำคัญในธรรมชาติ มี 6 ชนิด แบคทีเรีย (Bacteria), รา (Fungi), ยีสต์ (yeast), แอคติโนมัยซิท (Actinomycetes), ไวรัส (Virus), สาหร่าย (Algae)

หากฟังจากชื่อแล้ว แบคทีเรีย ,รา, ยีสต์ ดูเหมือนจะเป็นสิ่งที่น่ากลัว ซึ่งในธรรมชาตินั้น มีทั้งที่เป็นตัวดี และตัวร้าย ที่ก่อให้เกิดโรค จุลินทรีย์ที่ดีนั้น นิยมนำมาใช้กันมากมายทั้งในการผลิดยาปฏิชีวนะ อุสาหกรรมอาหาร และชนิดที่นิยมนำมาใช้ในการเกษตร จะเป็น แบคทีเรีย (Bacteria), ยีสต์ (yeast), รา (Fungi), สาหร่าย (Algae) เช่น การทำจุลินทรีย์ หรือแบคทีเรียสังเคราะห์แสง, จุลินทรีย์หน่อกล้วย, จุลินทรีย์น้ำหมักปลา, จุลินทรีย์ EM, เชื้อราป้องกันโรคพืช ไตรโคเดอร์มา เป็นต้น

แบคทีเรีย (Bacteria)

ที่มาข้อมูล : https://royal.dld.go.th/ ที่มาของภาพ : (a) https://biol1c201.blogspot.com/2012_02_01_archive.html (b) https://www.doribax.ru/infektsii-yavlyayutsya-odnoy-iz-osnovnh-pritchin-raka-u-molodh (c) https://sites.google.com/site/evolutionet2/baeb-thdsxb/xanacakr-mo-nex-ra

แบคทีเรียที่พบตามธรรมชาติมีหลายชนิด เช่น Bacillus sp. ตัวที่ช้ในการกำจัดศัตรูพืช , Lactobacillus sp. พบในผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับนมเปรี้ยว การทำผักดอง , Phototrophic bacteria เป็นจุลินทรีย์สังเคราะห์แสงใช้พลังงานจากแสงในการเปลี่ยนสารอาหารเพื่อมาใช้ประโยชน์ในตัวเองเพื่อเพิ่มจำนวน

ราและยีสต์ ( Fungi and Yeast )

ที่มาข้อมูล : https://royal.dld.go.th/ ที่มาของภาพ :: (a) http://enfo.agt.bme.hu/drupal/en/node/2780 (b) https://www.elnacional.com/ (c) https://microbz.co.uk/saccharomyces-cervisiae/

เป็นพวกยูคาริโอตที่ไม่มีคลอโรฟิลล์ มีทั้งแบบเซลล์เดียว เช่น ยีสต์ ที่ใช้ทำ ขนมปัง ข้าวหมาก ไวน์ เป็นอาหารสัตว์ และหลายเซลล์ เช่น ราเส้นสาย และเห็ด สิ่งมีชีวิตกลุ่มนี้ดำรงชีวิตเป็นผู้ย่อยสลาย (decomposer) ในห่วงโซ่อาหาร มีความสำคัญในวัฏจักรธาตุอาหาร พบมากในกองปุ๋ยหมัก สืบพันธุ์โดยการแบ่งตัว แตกหน่อ หรือการสร้างสปอร์

สาหร่าย (Algae)

ที่มาข้อมูล : https://royal.dld.go.th/ ที่มาของภาพ :: (a) https://readforlearning.blogspot.com/2012/10/nostoc-hseb-notes.html (b) https://www.researchgate.net/publication/286196496_Arthrospira_Spirulina

พบทั้งที่เป็นเซลล์เดียวและหลายเซลล์ (multicellular) มีคลอโรฟิลล์เพื่อทาหน้าที่สังเคราะห์แสง มีรูปร่างหลายแบบ เช่น Anabaena เป็นสาหร่ายสีน้ำเงินที่อาศัยอยู่ในใบของแหนแดง ตรึงไนโตรเจนสะสมอยู่ในแหนแดงจึงส่งเสริมการใช้แหนแดงเป็นอาหารสัตว์ เพื่อเป็นแหล่ง โปรตีน ด้านพืช เลี้ยงแหนแดงในนาข้าว จะทำให้ข้าวได้รับไนโตรเจนจากแหนแดง ส่งผลให้เจริญเติบโตได้ดี ( แหนแดง เป็นเฟิร์นน้ำขนาดเล็กเป็นทั้งปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยชีวภาพ และอาหารสัตว์ ในใบของแหนแดงมีสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินอาศัยอยู่ซึ่งสามารถตรึงไนโตรเจนจากอากาศได้ทำให้แหนแดงเจริญเติบโตได้เร็วและมีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบสูง)

https://www.freepik.com/free-photo/microscopic-germs-pathogens_15518296.htm#query=microscopic-germs-pathogens&position=7&from_view=search&track=sph

โดยตัวของจุลินทรีย์ เป็นสิ่งมีชีวิต ที่มาช่วยในการเร่งให้เกิดกระบวนการต่างๆ ที่จะทำให้เกิดผลลัทธ์ที่เราจะนำไปใช้ประโยชน์ เช่น ย่อยอนินทรีย์ หรืออินทรีย์วัตถุ หรือกระบวนเปลี่ยน แปรธาตุต่างๆ และปลดปล่อยธาตุอาหาร มาเป็นรูปแบบที่พืชสามารถนำไปใช้ได้ ซึ่งการเพาะเลี้ยงขยายเชื้อจุลินทรีย์ต่างๆ นั้น ต้องทำความเข้าใจในลักษณะ การเกิดและขยายเชื้อ สภาพแวดล้อม หรือการนำไปใช้ประโยชน์ เพราะจุลิทรีย์แต่ละชนิดมีการใช้สภาพแวดล้อม อาหาร เพื่อขยายเชืัอที่แตกต่างกัน หากเรามีความเข้าใจในกระบวนการขยายเชื้อ การนำไปใช้ ก็จะทำให้เกิดโทษข้างเคียงน้อย และได้ประโยชน์สูงสุด ช่วยให้เราสามารถทำ ปุ๋ยอินทรีย์ หรือชีวภัณฑ์ต่างๆ เพื่อตอบสนองการใช้งานได้หลากหลายมากขึ้น

ปัจจัยหลักที่มีผลกับการเพาะเลี้ยงจุลินทรีย์ ประกอบด้วย

สารอาหาร (Nutrient)
– พลังงาน ได้จาก แสงแดด กระบวนการออกซิเดชั่น ขบวนการย่อยสลายสารประกอบอินทรีย์ โดยเฉพาะพวกแป้งและน้ำตาล (การหมัก)
– แหล่งคาร์บอน ได้จากคาร์บอนไดออกไซด์สารอินทรีย์ (โปรตีน ไลปิด คาร์โบไฮเดรท)
– แหล่งของอิเล็กตรอน ได้จากสารอินทรีย์และสารอนินทรีย์เพื่อใช้ในกระบวนการเมตาบอลิซึม
– แหล่งไนโตรเจน วัตถุดิบที่นิยมใช้เป็นแหล่งไนโตรเจนให้จุลินทรีย์ในการหมัก เช่น แป้ง ถั่วเหลือง กากน้ำตาล ยูเรีย หางนม สารอินทรีย์ (กรดอะมิโน เพปไทด์และโปรตีน) สารอนินทรีย์ (เกลือไนไตรท์ ไนเตรตหรือแอมโมเนีย)
– แหล่งซัลเฟอร์ เช่น ของเสียที่เกิดจากมูลสัตว์ การเลี้ยงสัตว์ ปศุสัตว์ น้ำเน่าเสีย
– แหล่งของฟอสเฟต อยู่ในรูปของฟอสเฟตที่เป็นองค์ประกอบของกรดนิวคลีอิค นิวคลีโอไทด์ ฟอสโฟไลปิด และอื่นๆ

ปริมาณออกซิเจน (Oxygen)
ออกซิเจน – จากน้ำ และสารอาหาร เป็นองค์ประกอบจำเป็นในการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ ซึ่งแต่ชนิดจะมีความต้องการออกซิเจนที่ต่างกัน
– กลุ่มที่เจริญได้เฉพาะที่ไม่มีออกซิเจนเท่านั้น เช่น ใช้จุลินทรีย์หมักเพื่อให้เกิดกรดแลคติก
– กลุ่มที่เจริญได้เฉพาะที่มีออกซิเจนเท่านั้น เช่น ยีสต์
– เจริญได้ทั้งสภาพที่มีออกซิเจน แลเะไม่มีออกซิเจน
– กลุ่มที่เจริญได้เฉพาะที่มีออกซิเจนเล็กน้อย ถ้ามีมากจะเจริญช้า

ความชื้น (Moisture)
แบคทีเรีย และยีสต์ต้องการน้ำมาก เชื้อราต้องการน้ำน้อย ความชื้นเกี่ยวข้องกับกระบวนการออสโมซิสของเซลล์ เช่น ยีสตฺ์เจริญในอาหารที่มีน้ำตาลเข้มข้นสูง โดยทั่วไปแล้ว ยีสต์และเชื้อราเจริญได้ดีในอาหารที่มีน้ำตาลเข้มข้น 2-4 % ส่วนแบคทีเรียเจริญได้ดีในอาหารที่มีน้ำตาลประมาณ 0.5-1 % เชื้อราที่เจริญในที่แห้งแล้งได้ดี เช่น อาหารตากแห้ง

อุณหภูมิ (Temperature)
เป็นสภาพแวดล้อมที่มีความสําคัญอย่างยิ่งในการเจริญ และการปรับตัวเพื่อการอยู่รอดของจุลินทรีย์ทั่วไป จุลินทรีย์แต่ละชนิดต้องการช่วงอุณหภูมิ ในกลุ่มที่สามารถเจริญเติบโตได้ในช่วงอุณหภูมิ 20 – 50 องศาเซลเซียส เพื่อการขยายเชื้อได้ดี และสามารถใช้ความร้อนที่ 100 องศาเซลเซียสเพื่อทำลายการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ได้

ความเป็นกรด-ด่าง (pH)
แบคทีเรียสวนใหญ่เจริญได้ที่ ค่า pH 6-8 ส่วนยีสต์ และเชื้อราส่วนใหญ่ เจริญได้ดีในสภาวะเป็นกรด ในกระบวนการหมักของแบคทีเรียที่ผลิตกรดแลคติก (lactic acid bacteria )เปลี่ยนน้ำตาลเป็นกรดแลคติก เมื่อกรดแลคติกเพิ่มขึ้นจำนวนมากจน pH 4.2 เชื้อจุลินทรีย์ไม่สามารถเจริเติบโตได้ รวมถึง lactic acid bacteria ก็ตายด้วย กรดแลคติกคงอยู่เป็นการถนอมพืชหมักคงคุณค่าทางโภชนาการ ถ้าแบคทีเรียอยู่ในสภาพ pH แตกต่างไปจากที่ๆ เคยอยู่แบคทีเรียจะตาย

ประโยชน์ที่ได้จากกลุ่มจุลินทรีย์ที่นำมาใช้ในการเกษตร

จุลินทรีย์ที่ตรึงไนโตรเจน (Nitrogen Fixing Microorganisms )

แบคทีเรียที่ตรึงไนโตรเจนได้แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ตรึงไนโตรเจนได้อย่างอิสระ เช่น Azotobacter sp. , Clostridium sp., Azospirillum sp. กลุ่มที่ต้องอยู่ร่วมแบบพึ่งพาอาศัยกันและกัน จึงจะตรึงไนโตรเจนได้ เช่น Rhizobium sp. ในปมรากตระกูลถั่วส่วนจุลินทรีย์ชนิดอื่น เช่น สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน Anabaena sp. สามารถตรึงไนโตรเจนได้แบบอาศัยพึ่งพากันและกันกับแหนแดง มีบทบาทสำคัญในการเพิ่มอินทรียวัตถุและตรึงไนโตรเจนในนาข้าว ทำให้แหนแดงกลายเป็นปุ๋ยพืชสดที่สำคัญและมีศักยภาพสูงใช้ร่วมกับนาข้าว

จุลินทรีย์ที่ย่อยสลายสารอินทรีย์

เป็นพวกที่ย่อยสลายเซลลูโลส ซากพืช ซากสัตว์ ประกอบไปด้วย แบคทีเรีย รา แอคติโนมัยซิท และโปรโตซัว เช่น Bacillus , Aspergillus , Tricoderma , Penicillium , Thermoactinomyces พบได้ทั่วไปในพืช ซากสัตว์ ใบไม้ กิ่งไม้ เศษหญ้า และขยะอินทรีย์ชนิดต่างๆ ทำให้เกิดปุ๋ยอินทรีย์ชนิดต่างๆ ขึ้นมาได้ เช่น ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยคอก ปุ๋ยอินทรีย์น้ำ น้ำหมักชีวภาพ

จุลินทรีย์ที่ละลายฟอสเฟต และธาตุอาหารอื่นๆ

แบคทีเรียในสกุล Bacillus sp. และราในสกุล Aspergillus sp. , Thichoderma sp. , Penicillium sp. และ Rhizopus sp. จุลินทรีย์พวกนี้สามารถทำให้ธาตุอาหารชนิด เช่น ฟอสฟอรัส เหล็ก สังกะสี ทองแดง และ แมงกานีส ที่มักอยู่ในรูปที่พืชไม่สามารถนนำไปใช้ได้ (ไม่ละลาย) ให้ละลายออกมาอยู่ในรูปที่พืชสามารถนำไปใช้ ประโยชน์ได้ รวมทั้งจุลินทรีย์ที่ช่วยส่งเสริมให้รากพืชดูดกินอาหารได้ดีขึ้น
จุลินทรีย์ในสกุล Bacillus sp. และ Aspergillus sp. จะสร้างกรดอินทรีย์ละลายฟอสฟอรัส ที่อยู่ในรูปของหินฟอสเฟตออกมาให้อยู่ในรูปที่เป็นประโยชน์ต่อพืชได้ นอกจากนี้เชื้อราไมคอไรซา (Mycorrhizal Fungi) ยังมีบทบาทในการละลายและการส่งเสริมการดูดใช้ธาตุฟอสฟอรัส

จุลินทรีย์ที่ผลิตสารป้องกันและทำลายโรคพืช

จุุลินทรีย์กลุ่มนี้มีประสิทธิภาพในการป้องกันและยับยั้งการเจริญของเชื้อราและแบคทีเรียพวก ที่ก่อโรคบางชนิด เช่น แบคทีเรียที่ผลิตกรดแลคติก ได้แก่ Lactobacillus sp. บนใบพืชที่สมบูรณ์และ มีสุขภาพดีจะพบแบคทีเรียกลุ่มผลิตกรดแลคติกมาก จุลินทรีย์กลุ่มนี้ส่วนใหญ่ไม่ต้องการออกซิเจน และ มีประโยชน์อย่างมากในการเกษตร เช่น เปลี่ยนสภาพดินจากดินที่ไม่ดีหรือดินที่สะสมโรคให้กลายเป็นดินที่ต้านทานโรค
ช่วยลดจำนวนจุลินทรีย์ที่เป็นสาเหตุของโรคพืชให้มีจำนวนน้อยลง มีประโยชน์กับพืชและสัตว์ – มีจุลินทรีย์ที่มีความสามารถในการสร้างสารปฏิชีวนะออกมาททำลายโรคพืชบางชนิด เช่น เชื้อรา Aspergillus sp. Thichoderma sp. และเชื้อแอคติโนมัยซิทพวก Steptomyces sp.

ขอขอบคุณ
ข้อมูลอ้างอิง / ประกอบบทความ :
กรมปศุสัตว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
https://dld.go.th/th/
https://royal.dld.go.th/webnew/index.php/th/
📂อ่านข้อมูล หรือดาวน์โหลดข้อมูลเพื่อศึกษาเพิ่มเติม

---

จ้นผา ไม้ประดับที่นิยมนำมาแต่งสวนด้วย ลักษณะต้นไม้ที่มีฟอร์มต้นสวย และไม่ผลัดใบ อีกหนึ่งความพิเศษของจันผาคือ มีสรรพคุณทางยา มีฤทธิ์เย็น ใช้แก้ไข้ได้ ตามคติความเชื่อโบราณ หากปลูกแล้วออกดอก จะมีโชค

ซึ่งในทางวิทยาศาสตร์นั้น จันผามีช่วงระยะการออกดอก เมื่อเริ่มเข้าสู่ฤดูฝน ลักษณะของดอกนั้นจะเป็นพวกย้อย คล้ายโคมไฟแชงกาเรีย ดอกมีกลิ่นหอมอ่อน หอมละมุนสดชื่น หากดอกมีการผสมเกสรก็จะติดผล เมื่อรอผลสุกเมล็ดสามารถนำไปขยายพันธุ์ได้ หรืออีกหนึ่งวิธีขยายพันธุ์ที่นิยมคือ การปาดให้แตกยอดใหม่ และนำกิ่งไปปักชำ

ต้นจันผานั้น มีหลากลายสายพันธุ์ และก็มีพืชบางต้นที่ลักษณะคล้ายกัน หรือเป็นพืชสกุลเดียวกับจันผา ( Dracaena ดราแคนน่า เป็นสกุลของต้นไม้ และไม้พุ่มอวบน้ำ ) โดยลักษณะสายพันธุ์จะหน้าตาแตกต่างกันไปตามภูมิภาค หรือถิ่นกำเนิด ในต่างประเทศจะมีชื่อเรียกว่า Dragon Tree สันนิษฐานได้ว่า น่าจะมาจะรูปร่างลักษณะของต้น ที่คล้ายหัวมังกรที่มีหลายหัวแตกออกมา

ไอเดียการแต่งสวนด้วย จันผา และต้นที่เป็นสกุลเดียวกับจันผา เหมาะกับการปลูกเป็นไม้ประธานประดับสวน ทุกสไตล์ ซึ่งเข้ากับ สวนหิน หรือสวนสไตล์ มินิมอล ได้ดี ด้วยต้นที่มีฟอร์มเรียบง่าย และมีเสน่ห์ที่โคนต้น เมื่อมีขนาดใหญ่หากเป็นการปลูกแบบลงดิน

ขอบคุณภาพไอเดียจาก : pinterest.com

ข้อควรรู้ในการปลูก ต้นจันผา

ต้นจันผา เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ซึ่งสามารถมีอายุได้เป็น 100 ปี หากต้องการเลี้ยงให้ต้นมีขนาดใหญ่ ควรเป็นพื้นที่โล่งกว้าง แต่ถ้าหากต้องการปลูกแบบจำกัดสถานที่ให้ปลูกลงกระถาง แต่ต้องระวัง การวางกระถางบนดิน รากของต้นอาจจะชอนไชลงดินได้ ด้วยจันผาเป็นต้นไม้ที่หาน้ำ และอาหารเก่ง

และสิ่งสำคัญคือ ต้นจันผา ไม่ชอบดินแฉะ และถ้าบริเวณที่ปลูกเป็นที่ลุ่มน้ำท่วมขัง ต้องกั้นแนวปลูก ถมสูง หรือทำคั้นดิน เพื่อป้องกันไม่ให้ต้นเน่า

วิธีการดูแล การปลูก

ต้นจันผา มีถิ่นกำเนิดมาจากป่า บริเวณที่เกิดจะอยู่ตามหน้าผาหิน ลักษณะราก จะมีรากแก้ว และรากฝอยจำนวนมากที่ช่วยเรื่องการยึดเกาะ และหาอาหาร รากฝอยจะเป็นรากเดินไปตามผิวดิน หากเจอพื้นที่แข็ง ที่เป็นหิน หรือปูน รากก็จะหลบ หาทางแทรก แต่ไม่ทำลายโครงสร้างของปูน สามารถตัดแต่งรากได้ ถ้ามีเยอะเกินไป

แต่ในการตัดแต่งรากนั้น ต้องระวังหากรากที่ตัดแผลไม่แห้งสนิท มีการอาการเน่า อาจทำให้เกิดการเน่าติดเชื้อ และลามสู้ต้นได้ ซึ่งการเน่าของจันผานั้น สังเกตได้ยาก เพราะด้วยลักษณะลำต้นเป็นเปลือกแข็ง ภายในลำต้นเป็นลักษณะคล้ายฟองน้ำ การเน่าที่เกิดภายใน จึงไม่แสดงออกมาให้เห็นชัดจนกว่า จะมีการเน่าที่รุนแรง และลุกลามแล้ว วิธีแก้ปัญหา คือ ตัดส่วนที่เน่าออก และรักษาแผลให้แห้งสนิท โดยนิยมใช้ปูนแดงทาแผลเมื่อตัดส่วนที่เน่าทิ้งแล้ว

จันผา เป็นไม้ที่ชอบแดดจัด แต่สามารถเลี้ยงในที่แดดน้อยได้ ถ้าหากแสงที่ได้รับไม่เพียงพอฟอร์มต้นอาจไม่สมบูรณ์ ดินที่ใช้ปลูกควรเป็น ดินร่วนที่ระบบน้ำได้ดี ไม่อมน้ำ ไม่แฉะ หรือดินป่นทราย รดน้ำวันละ 1 ครั้ง หรือสามารถ อดน้ำได้นาน ด้วยเป็นต้นไม้ที่มีความถึกทน แต่ถ้าขาดน้ำนานเกินไป หรือแล้งเกิน ใบจะเหลืองแห้ง ใบลีบ ต้นไม่อวบ หากต้องการให้ต้นอวบสมบูรณ์ ใบเขียว มีช่อดอก ให้บำรุงด้วยปุ๋ย อย่างน้อยเดือนละ 1 ครั้ง

---

ในการผสมดินปลูกพืช หรือต้นไม้ เป็นการนำอนินทรีย์วัตถุ และอินทรีย์วัตถุต่างๆ มาผสมกัน เพื่อให้เป็นธาตุอาหารแก่พืช ใช้ในการเจริญเติบโด โดยมีจุลินทรีย์ต่างๆ เกิดกิจกรรม การย่อย และปลดปล่อยธาตุอาหารออกมาในดิน ซึ่งในระหว่างที่จุลินทรีย์เจอกับอาหาร และมีกระบวนการย่อยสลายนั้น จะทำให้เกิดก๊าซ และความร้อน รวมทั้งในจุลินทรีย์บางชนิด ต้องใช้ก๊าซในการดำรงชีวิต และย่อย เช่น ก๊าซออกซิเจน และไนโตรเจน

นั่นจึงเป็นสาเหตุ ที่เราควรจะต้องพักดินก่อนนำไปปลูก เพื่อป้องกันไม่ให้ในระหว่างการย่อยสลายของจุลินทรีย์ที่ยังไม่สมบูรณ์นั้น ทำให้เกิดสภาวะความร้อนในดินสูง จนทำให้รากไหม้ และโดนจุลินทรีย์แย่งออกซิเจน และไนโตรเจนในดิน ซึ่งกระบวนการย่อยสลายนั้น ใช้ระยะเวลาแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับวัสดุปลูกที่เลือกนำมาใช้เป็นส่วนผสม

หากเป็นพืชสด หรือซากพืช มูลสัตว์ ที่ยังมีการย่อยสลายไม่สมบูรณ์ จะต้องใช้ระยะเวลานาน กว่าจุลินทรีย์จะทำการย่อยสลายเสร็จสมบูรณ์ จนดินเย็นตัวพร้อมใช้งาน

ฉะนั้นหากต้องการลดระยะเวลาการหมักดินก็ควรเลือกปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักที่ผ่านการย่อยสลายมาแล้ว เช่น น้ำหมักจุลินทรีย์ต่างๆ มูลไส้เดือน ที่ได้จากการย่อยสลายมูลวัว และพักทิ้งไว้จนคลายก๊าซ และความร้อนแล้ว มูลค้างคาวเก่า ที่ผ่านการตกผลึกย่อยสลายทิ้งไว้จนก๊าซในมูลได้สลายตัวแล้ว หรือปุ๋ยหมักที่ผ่านการหมักจนเย็นตัว จะช่วยลดระยะเวลาการหมักบ่มดิน

ซึ่งระยะเวลาการพักหรือหมักบ่มดิน ที่มีส่วนผสมของอินทรีย์วัตถุที่ย่อยสลายตัวดีแล้ว จะใช้ระยะเวลา 7-15 วัน อย่างต่ำ แต่ถ้าหากเป็น ปุ๋ยพืชสด หรือใบไม้พุที่ยังย่อยสลายไม่ดี จะใช้ระยะเวลาประมาณ 2-6 เดือน ขึ้นอยู่กับสภาพอากาศ และปริมาณจุลิทรีย์ที่มีอยู่ในดิน

และที่สำคัญ ในการหมักบ่มดินนั้น ควรจะต้องรักษาอุณหภูมิ และความชื้นให้เหมาะสม ในช่วงระยะแรกที่เป็นการหมักบ่มแบบปิด ควรให้ดินมีความชื้นสูง แต่ต้องไม่เปียกแฉะหรือประมาณ 60% เพื่อกระตุ้นการขยายตัวของจุลินทรีย์ ซึ่งในช่วงนี้อุณหภูมิในดินจะสูงสุด เมื่อผ่านช่วงแรกที่กระตุ้นการขยายเชื้อแล้ว ให้หมักบ่ม แบบเปิด เพื่อมีอากาศหมุนเวียนในดิน และหมั่นคลุกกลับพลิกดิน เพื่อให้ออกซิเจนหมุนเวียนในดิน

ในการหมักสามารถทำได้ในหลากหลายพื้นที่ตามความสะดวก และเหมาะสม เช่น หากเป็นการปลูกลงดิน ให้หมักบนที่ที่จะใช้ปลูกได้เลย หมักใส่กระถางที่เราต้องการจะปลูก หมักใส่ภาชนะที่ปิด ข้อดีของการหมักในภาชนะที่ปิด ก็คือ ป้องกันโรค และแมลงได้ดี หรือจะหมักใส่กระสอบทิ้งไว้แล้วเก็บไว้ใช้นานๆ การหมักบ่มนาน ไม่ได้ส่งผลเสียใดๆ

วิธีเช็คเบื้องต้นว่า ดินพร้อมใช้งานแล้วหรือยัง??

ให้นำมือล้วงลงในดิน และดูว่าดินยังมีความร้อน หรืออุ่นอยู่หรือไม่ หากดินเย็นตัวลงแล้วก็พร้อมที่จะใช้งานได้

แล้วถ้าเราไม่หมักดิน ผสมเสร็จแล้วใช้เลย จะเกิดอะไรขึ้น??

สิ่งที่เห็นได้ภายนอกชัดเจนก็คือ ต้นอาจจะเหลือง หรือเหี่ยว ถ้าเป็นที่ระบบรากอาจจะไม่แสดงอาการชัด แต่จะทำให้ต้นหยุดชะงักการเจริญเติบโต เพราะดินมีความร้อน และรากไหม้ จากกิจกรรมการย่อยของจุลินทรีย์ที่ยังสมบูรณ์ ได้แย่งก๊าซในดินไปใช้ด้วย ซึ่งหากเราหมักบ่มดินได้ดี ต้นที่ปลูกใหม่นั้นจะงาม และเติบโตเร็ว จากธาตุอาหารที่จุลินทรีย์ได้ทำการย่อยให้เรียบร้อยแล้ว

ประโยชน์จากการหมักบ่มดิน ทำให้จุลินทรีย์ในดินหรืออินทรีย์วัตถุ ที่เราผสมเพิ่มทำงานสมบูรณ์ ดินก็จะร่วนซุยมีช่องว่าง ทำให้มีอากาศหมุนเวียนในดินได้ดี รากก็จะเดินดี จุลินทรีย์จะปลดปล่อยธาตุอาหารที่ได้จากการย่อยสลาย ซึ่งพืช หรือต้นไม้ดึงไปใช้ได้เลย ต้นก็จะฟื้นตัวเร็ว ไม่ชะงักการเจริญเติบโต

---

การเตรียมดิน ดินปลูกพืช ดินปลูกต้นไม้ เป็นปัจจัยหลักในการทำให้ได้ต้นไม้ที่แข็งแรง ได้ผลผลิตดี และต่อเนื่อง ซึ่งหลังจากการปลูกแล้ว สิ่งที่จะต้องดูแลแลทำต่อเนื่องคือ การรักษาสมดุลในดิน ให้เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช หรือต้นไม้

เพราะถ้าหากขาดการดูแลเอาใจใส่อย่างต่อเนื่องแล้วนั้น สิ่งที่จะตามมาก็คือ สภาวะเสียสมดุลในดิน จนทำให้ค่า กรด-ด่างในดินไม่เหมาะกับพืช หรือต้นไม้ จนสุดท้ายอาจทำให้เกิดภาวะดินตาย หรือดินเสื่อมคุณภาพ ซึ่งจะส่งผลเสียโดยตรงกับพืช หรือต้นไม้ ทำให้เกิดการขาดธาตุอาหาร ขาดออกซิเจนในดินที่ส่งผลกับราก และทำให้ต้นอ่อนแอลง เกิดโรคได้ง่าย จนทำให้ต้นไม่สามารถเจริญเติบโต ผลิดอก ออกผล ได้ตามเกณฑ์ปกติ หรือยืนต้นตายในที่สุด

ในการเพาะปลูกพืช หรือต้นไม้ ในพื้นที่เดิม กระถางเดิม เป็นระยะเวลานาน ดินจะเสื่อมคุณภาพลง จากการที่ต้นดึงแร่ธาตุ และสารอาหารไปใช้อย่างต่อเนื่อง และอีกหนึ่งปัจจัยที่ส่งผลในระยะยาวของสภาวะดินเสื่อมก็คือ การใช้สารเคมีกับพืช และต้นไม้ อย่างต่อเนื่อง ซึ่งสารเคมีที่อยู่ในดินนั้น อยู่นานกว่าธรรมชาติจะปรับสภาพดิน หรือชะล้างออกไปได้ ซึ่งอาจจะใช้เวลาหลายปี และเมื่อถูกชะล้างแล้วยังส่งผลกระทบไปถึงระบบน้ำธรรมชาติในละแวกใกล้เคียงอีกด้วย

ดังนั้นการดูแล และบำรุงดิน โดยใช้วัสดุที่เป็นธรรมชาตินั้นส่งผลดีกับดินทุกๆ ด้าน ในระยะยาวของระบบนิเวศ และต้วของผู้ปลูกเองด้วย

ซึ่งองค์ประกอบของดินที่เหมาะสมกับการเพาะปลูกพืช หรือต้นไม้
ประกอบไปด้วย 4 ส่วน คือ อนินทรีย์วัตถุ 45% น้ำ 25% อากาศ 25% อินทรีย์วัตถุ 5%

อนินทรีย์วัตถุ
อนินทรียวัตถุ หรือแร่ธาตุ เป็นส่วนที่สำคัญในการควบคุมลักษณะของเนื้อดิน เป็นแหล่งกำเนิดของธาตุอาหารพืช และเป็นแหล่งอาหารของจุลินทรีย์ดิน ซึ่งเป็นส่วนประกอบที่มีปริมาณมากที่สุดในดินทั่วไป ได้มาจากการผุพังสลายตัวของหินและแร่ อนินทรียวัตถุ อยู่ในดินในลักษณะของชิ้นส่วนที่เรียกว่า อนุภาคดิน ซึ่งมีหลายรูปทรงและมีขนาดแตกต่างกันไป

อินทรียวัตถุ
อินทรียวัตถุ ในที่นี้มีความหมายครอบคลุมตั้งแต่ ส่วนของซากพืชซากสัตว์ที่กำลังสลายตัว จุลินทรีย์ ทั้งที่มีชีวิตอยู่ และในส่วนที่ตายแล้ว ตลอดจนสารอินทรีย์ที่ได้จากการย่อยสลาย หรือถูกสังเคราะห์ขึ้นมาใหม่ แต่ไม่ได้รวมถึงรากพืช หรือเศษซากพืช หรือซากสัตว์ที่ยังไม่มีการย่อยสลาย

อินทรียวัตถุในดินนี้ เป็นแหล่งสำคัญของธาตุอาหารพืช เป็นแหล่งอาหาร และพลังงานของจุลินทรีย์ดิน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และกำมะถัน อีกทั้งยังเป็นส่วนที่มีอิทธิพลอย่างมากต่อกายภาพของดิน เช่น โครงสร้างดิน ความร่วนซุย การระบายน้ำ การถ่ายเทอากาศ การดูดซับน้ำ และธาตุอาหารของดิน ซึ่งส่งผลกระทบต่อเนื่องไปถึงระดับความอุดมสมบูรณ์ของดินที่จะส่งต่อไปถึงพืช และต้นไม้

น้ำ
ส่วนของน้ำที่พบอยู่ในช่องว่างระหว่างอนุภาคดิน หรือเม็ดดิน มีความสำคัญมากต่อการปลูก และการเจริญเติบโตของพืช เนื่องจากเป็นตัวช่วยในการละลายธาตุอาหารต่างๆ ในดิน และเป็นส่วนสำคัญในการเคลื่อนย้ายอาหารพืชจากรากไปสู่ส่วนต่างๆ ของพืช

อากาศ
ส่วนของก๊าซต่างๆ ที่แทรกอยู่ในช่องว่างระหว่างเม็ดดิน ในส่วนที่ไม่มีน้ำอยู่ ก๊าซที่พบโดยทั่วไปในดิน คือ ก๊าซไนโตรเจน (N2) ออกซิเจน (O2) และคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ซึ่งรากพืช และจุลินทรีย์ดินใช้ในการหายใจ และสร้างพลังงานในการดำรงชีวิต

ขอบคุณข้อมูลอ้างอิง : สำนักสำรวจดินและวางแผนการใช้ที่ดิน   กรมพัฒนาที่ดิน   กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ 

ขอบคุณคลิป : กรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

---

กาบมะพร้าวสับ ขุยมะพร้าว เป็นวัสดุปลูกที่ได้รับความนิยมนำมาใช้ปลูกต้นไม้ ด้วยคุณสมบัติการเก็บกักความชื้นได้ดี และช่วยเพิ่มความโปร่งให้กับดิน น้ำหนักเบา อีกทั้งยังเป็นวัสดุปลูกที่ราคาย่อมเยาว์ แต่การจะนำ กาบ หรือขุยมะพร้าวสับ มาใส่กับต้นไม้เลย โดยไม่ผ่านการล้างสาร แทนนิน ( Tannin ) ที่มีอยู่มากนั้น อาจจะทำให้ต้นไม้ของเรา ชะงักการเจริญเติบโต หรือใบเหลือง ต้นแคระ ใบไหม้ หรือหากแย่สุดก็อาจจะทำให้ต้นเฉาตายได้

สารแทนนิน ที่อยู่ในกาบมะพร้าว จะเห็นได้ชัดเมื่อนำกาบ หรือขุยมะพร้าวไปแช่น้ำ จะเห็นสีน้ำตาลแดงๆ ออกมาจากกากมะพร้าว

ซึ่งการจะล้างสารแทนนิน ในกาบ หรือขุยมะพร้าว นั้นต้องใช้ระยะเวลา 3-5 วัน โดยนำ กาบหรือขุยมะพร้าว แช่น้ำทิ้งไว้ และเปลี่ยนน้ำในทุกๆ วัน เราจะสังเกตได้ว่า สีน้ำตาลแดง ( สารแทนนิน ) ในน้ำจะค่อยๆ จางและลดลง จนน้ำใสขึ้นเรื่อยๆ จึงนำมาใช้ปลูกต้นไม้ได้

วิธีการแช่แบบธรรมชาติ สามารถทำได้โดยนำกาบมะพร้าวใส่กระสอบที่น้ำสามารถซึมเข้าได้ มัดปากกระสอบและนำไปลอยในแม่น้ำที่เป็นน้ำจืด ทิ้งไว้สัก 1 สัปดาห์จึงนำมาใช้ปลูกต้นไม้

หากสถานที่ไม่เหมาะ หรือไม่สะดวก ที่จะทำการล้างสารแทนนิน ก็ควรเลือกใช้ขุยมะพร้าวที่ผ่านกรรมวิธีล้างสาร และปรับค่า PH ให้พร้อมใช้แล้ว แบบได้มาตราฐาน ที่มีจำหน่ายตามท้องตลาด

ขอบคุณคลิป : Youtube / chanel : ครูสวัสดิ์พาทํา ทําไปเรื่อย

อีกหนึ่งวิธีที่จะเพิ่มประสิทธิภาพให้กับกาบมะพร้าว ของเราให้เป็นวัสดุปลูกที่มีประโยชน์ ก็คือการนำไปหมัก กับจุลินทรีย์ หรือมูลสัตว์ เพื่อให้เกิดกระบวนการย่อยสลาย และเพิ่มปริมาณจุลินทรีย์ในกาบ หรือขุยมะพร้าว ซึ่งในการหมักนั้น สามารถใช้น้ำหมักได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น EM, จุลินทรีย์สังเคราะห์แสง, น้ำมูลไส้เดือน, น้ำหมักชีวภาพ มูลวัว โดยการหมักสามารถหมักใส่ถังโดย หมักกับน้ำหมัก มูลวัว หรือจะผสมดินปลูกลงไปด้วย และหมักแบบฝั่งไว้ในดิน

ในช่วงที่หมักระยะแรก หากหมักในถังควรจะต้องคอยเปิดฝาถังเป็นระยะๆ เพื่อระบายความร้อนที่เกิดจากการย่อยสลาย และเพิ่มออกซิเจนเข้าไปในถัง เพื่อให้จุลินทรีย์เติบโตได้ดี แต่ถ้าเป็นการหมักแบบฝั่งดิน สามารถปล่อยได้เลย เพราะเป็นระบบธรรมชาติ ที่จะมีการหมุนเวียนของอากาศอยูแล้ว

โดยระยะเวลาการหมัก ให้สังเกตจากเนื้อกาบ หรือขุยมะพร้าวเป็นหลัก หากมีความนุ่มลง และสีเข้มขึ้นเป็นอันใช้ได้

---

สิ่งสำคัญอันดับต้นๆ ในการเริ่มปลูก กระบองเพชร คือ การเริ่มเรียนรู้ในสกุล และชนิด ของกระบองเพชร กระบองเพชรนั้นมีหลายสกุล ในแต่ละสกุล มีแตกแยกย่อยไปอีกหลายชนิด การเลี้ยงดูนั้นมีความยาก และง่าย ยังมีต่างกันไปอีกด้วย

ดังนั้นหากจะเริ่มเลี้ยงควรเลือกที่เลี้ยงดูได้ง่ายๆ ซึ่งสกุลที่เลี้ยง และดูแลได้ง่ายๆ อาทิเช่น ยิมโนคาไลเซียม ( Gymnocalycium ) อิชินอปซิส ( Echinopsis ) โอพันเทีย ( opuntia ) แมมมิลลาเรีย ( mammillaria ) บางชนิด

ลำดับต่อมาคือการให้น้ำ สภาพแวดล้อม และวัสดุปลูก ด้วยกระบองเพชรไม่ใช่ไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในบ้านเรา ฉะนั้น ดิน สภาพแวดล้อม ก็ควรจะให้ใกล้เคียงกับถิ่นกำเนิดของกระบองเพชร ที่เป็นที่แห้งแล้ง ความชื้นไม่มาก แสงแดดเพียงพอตลอดทั้งวัน ดินที่ใช้ปลูกไม่อุ้มน้ำมาก น้ำไม่ขัง

ลักษณะโดยพื้นฐานของกระบองเพชร ตัวต้นจะมีหลากหลายลักษณะตามสายพันธุ์ ต้นเป็นฟอร์ม ตอสูง กลมแตกหน่อเป็นพุ่ม หรือเป็นหัวเดียว มีทั้งมีหนาม และไม่มีหนาม ลักษณะของหนาม มีทั้งเป็นหนามแข็งแหลม คม และขนหนามแบบอ่อนนุ่ม ลักษณะของราก ทั้งที่รากเป็นฝอย หรือมีลักษณะเป็นโขด

มีดอกเพื่อใช้ในการสืบพันธุ์ แต่ละสกุลจะให้ดอกยากง่ายแตกต่างกัน สีของดอกมีทั้ง ขาว ชมพู แดง ส้ม เหลือง ม่วง แล้วแต่สกุล ส่วนใหญ่ดอกบานในตอนกลางวัน ช่วงเที่ยง-บ่าย และหุบในตอนกลางคืน และมีบางสกุลดอกบานในตอนกลางคืน และโรยในตอนเที่ยง

การขยายพันธุ์ คือ การผสมเกสรจนติดฝัก และนำไปเพาะเมล็ด แต่จะมีบางสกุล ที่สามารถชำหน่อได้

อีกสิ่งหนึ่งที่จำเป็นต้องเรียนรู้ควบคู่ไปกับการเลี้ยงคือ โรค และอาการป่วย โดยหลักๆ โรคและอาการป่วยของกระบองเพชรนั้น เกิดได้จาก 2 ปัจจัยคือ สภาพแวดล้อม และแมลง ศัตรูพืช ที่พบบ่อย อาทิเช่น ไร, เพลี้ย, รา ในการรักษาก็มีหลายวิธี โดยจะมีตัวยาที่เป็นสารเคมี หรือจุลินทรีย์ที่นำมาใช้แตกต่างกันไป